امام حسین (علیهالسلام) پیش از امامت
در موضعگیریهای اجتماعی امامان در زمانهای گوناگون تفاوت آشکار مشاهده میشود. به لحاظ این که امامان از جهت روحیه و سجایای اخلاقی در این جهت یکسان میباشند، این تفاوت موضعگیریها بازگشت به تفاوت جریانهای اجتماعی دارد.
این پندار باطل است که خاستگاه این تفاوتها بازگشت به روحیات امامان داشته باشد. مثلاً امام حسن (علیهالسلام) فردی صلح طلب بوده است که با بنیامیه مصالحه نموده است! اما امام حسین (علیهالسلام) فردی ستیزه جو بوده است که در برابر آنان قد برافراشته است! این باور صحیح از اوصاف و موضعگیریهای امامان نمیتواند باشد. زیرا جنگ و صلح با بنیامیه بازگشت به تفاوت ظرفیتها و شرایط هر زمان دارد. در حقیقت در رابطه با حزب عثمانیه جنگ و صلح دو تاکتیک و دو استراتژی به حساب میآیند هیچ کدام نمیتواند هدف قرار گیرد.
پاکترینها
به لحاظ اهتمام مقصد انسان و نیز خطرهای که در سر راه رسیدن به مقصد کمین نمودهاند. راهبران آگاه و مطمئن از هر خطر پذیری بایسته است، تا کاروان انسانها را به جایگاه اصلی است که استقرار در جوار الهی است برساند، الی ربک یومئذ المستقر.(44)قرارگاه همگان در آن روز جوار پروردگار توست. بدون ایمنسازی راه و راهنما رسیدن به این مقصد هیچگاه ممکن نخواهد بود. به همین جهت خدای سبحان هم راه را شفاف و تبیین و معرفی نموده است و هم راهبران را که از هر گونه گزند در امان باشند برگزیده و معرفی نموده است. رهبری جامعه از آن مقدار اهتمام بهرهور است که خدای سبحان در مورد آن دخالت نموده و شایستهترین افراد را به این امر پایهای برگزیده است. آغازین روز زندگی انسان را در این سرا با زندگی رهبری الهی و مصون از هر خطر شروع نموده است.
با این توضیح علت این که پیامبران باید معصوم از هر گناه و مصون از هر خطا باشند شفاف میگردد. زیرا راه بسیار مهم و بدون این دو ویژگی پیمودن آن فراهم نخواهد شد. اگر راهبر خود در معرض لغزش باشد هیچگاه نخواهد توانست کاروان با این عظمت را به مقصد رساند. به همین جهت سخن از حراست و اسکورت انبیا توسط حراستهای ویژه است، تا رساندن پیام وحی به انسانها از هر خطر مصون. مانند فانه یسلک من بین یدیه و من خلفه رصداً لیعلم آن قد ابلغوا رسالات ربهم.(45)پیامبر را از هر جهت حراست مینماید تا وحی و رسالت الهی سالم به گوش مردم برسد. راهبران دینی باید معصوم از هر گناه و مصون از هر خطا باشند در غیر این صورت اطمینان مردم به آنان فراهم نخواهد شد.
پس از بینیازی جامعه از رسول آسمانی با تداوم رسالت رسولان آسمانی نیاز به رهبران الهی با همان ویژگیهای عصمت بایسته می باشد.
خدای سبحان برای تأمین این هدف بعد از رسولالله (صلی الله علیه و آله ) افرادی را به جانشینی حضرت برگزیده است که افزون بر شایستگیهای دیگر از ویژگی عصمت بهرهمند می باشند.
هر حرکت اجتماعی در رسیدن به اهداف پیشبینی شده مراحلی را سپری مینماید. هر مرحله از آن جریان اجتماعی روش و تاکتیکهای متفاوت را خواهان میباشد. در همین راستا بسیاری از روشها از پیش مشخص بوده و تاکتیکها نیز بر اساس همان پیشبینیها تصمیمگیری میشوند. بطور طبیعی برخی از رویدادها و چرخشها نیز پیشبینی نمیشوند و در میان جریان حرکت اجتماعی پدیدار میشوند، که تصمیمهایی را نیز بدنبال خواهد داشت. رهبری آن حرکت باید در فضاهای متناسب با آن پیشآمدها روشهای متناسب برگرفته تا در برابر خطرها و تهدیدها مقابله نموده و حرکت اجتماعی خویش را از تنگناها عبور داده به ثمر رساند.
نهضت امام حسین (علیهالسلام) یک جریان بزرگ اجتماعی است که در تداوم حرکتهای و جریانهای همگون خود همانند حرکت رهبران الهی پیش از خود پدیدار شده است. نهضت امام حسین (علیهالسلام) بسیج تشکل همسوی اهل بیت و ساماندهی این جریان بزرگ اجتماعی علیه حاکمیت بنیامیه و حزب عثمانیه و به عهده گرفتن رهبری جامعه میباشد تا از این طریق به اهداف بزرگ استقرار دین الهی و اصلاحات اجتماعی دستیازی نماید.
هبری جامعه
در گفتار امام انگیزهای نهضت به طور شفاف عنوان شده است که رهبری جامعه یکی از اهداف میباشد. امام (علیهالسلام) در پاسخ مردم کوفه این گونه مینگارد: من منظور شما را که نگاشتید ما رهبری نداریم به نیکی متوجه شدم، در این فرصت مسلم پسر عمویم که فردی زیرک و امین میباشد برای بررسی اوضاع به سوی شما گسیل مینمایم... وآن کسی شایستگی رهبری را دارد که بر اساس کتاب خدا رفتار نماید و عدالت را مستقر سازد و حق محور باشد و هوای نفس خویش را مهار کرده باشد.(203)
در این گفتار ضمن بیان اهداف که استقرار دین الهی و استقرار عدالت اجتماعی است، راه رسیدن به این اهداف را نیز توجه میدهد که استقرار رهبری شایسته راه رسیدن به این اهداف میباشد.
و نیز در نامه خویش به سران بصره سخن از رهبری خویش و جانشینی خود نسبت به رسولالله (صلی الله علیه و آله ) دارد: ما که اهل بیت رسولالله (صلی الله علیه و آله ) و وارث وی هستیم و بر جانشینی ما وصیت نموده است، و از همه سزاوارتر به جانشینی وی هستیم، وکنا اهله واولیاءه واوصیاءه وورثته واحق الناس بمقامه فی الناس.در پایان نامه هم مینگارد اگر از رهبری ما پیروی نمایید به سعادت رشد و تعالی دست خواهید یافت، وان سمعتموا قولی واطیعوا امری اهدیکم سبیل الرشاد.(204)که راه استقرار دین و زندگی تؤم با سعادت و رشد و بالندگی استقرار رهبری شایسته میباشد.
هنگام بر خورد با سپاه حر بعد از نماز عصر: نحن اهل بیت محمد و اولی بولایه هذا الامر علیکم من هولاء المدعین ما لیس لم و السائرین فیکم بالجور و العدوان.(205)ما اهل بیت شایستهترین برای منصب رهبری میباشیم به اینان که مدعی هستند و با ستم و تجاوز در بین مردم رفتار میکنند در این گفتار امام سخن از رهبری جامعه میباشد.